1. Механикалык транспорт каражаттары жана чиркегичтер “Транзит” каттоо белгиси колдонулган мезгилдин ичинде же аларды сатып алуудан же бажы документтерин толтуруудан кийин 10 жумуш күндүн ичинде транспорт каражаттарын жана айдоочулук курамды каттоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органында каттоодон өткөрүлүүгө тийиш.

2. Механикалык транспорт (трамвай жана троллейбустардан башка) каражаттары жана чиркегичтерге ошол жер үчүн каралган тийиштүү үлгүдөгү каттоо белгилери орнотулат. Каттоо белгилеринин цифралары жана ариптери жүк ташуучу автомобилдин, чиркегичтердин (жеңил автомобилдер менен мотоциклдин чиркегичтеринен тышкары) жана автобустардын (өтө кичине автобустардан башка) кузовунун арткы жагында кайталанууга тийиш. Цифралардын бийиктиги кеминде 300 мм, жазылыгы – кеминде 120 мм, штрихтин калыңдыгы – 30 мм, ариптердин өлчөмү цифранын өлчөмүнүн үчтөн бирине туура келүүгө тийиш.

Трамвайлар менен троллейбустарга тийиштүү ведомстволор берген каттоо номерлери тагылат.

3. Жол кыймылына катышкан транспорт каражаттарынын жол кыймылынын коопсуздугуна жана курчап турган чөйрөнү коргоого тиешеси бар техникалык абалы жана жабдуулары тийиштүү стандарттарга, аларды техникалык жактан пайдалануунун эрежелерине жана көрсөтмөлөрүнө ылайык келүүгө тийиш.

4. Адамдарды ташууга арналган борттук платформасы бар жүк ташуучу автомобилдер полдон 0,3 – 0,5 метр бийиктикте жана борттун жогорку кырынан кеминде 0,3 метр аралыкта орнотулган орундуктар менен жабдылууга, ал эми балдарды ташууда өзүнүн бортунан тышкары полдон ал кеминде 0,8 метр бийик болууга тийиш.

Арткы же каптал бортту бойлой жайгашкан орундуктардын бекем жөлөнгүчү болууга тийиш.

5. Айдоого үйрөтүүгө пайдаланган жана окутуу уюмуна тиешелүү механикалык транспорт каражаты жайгаштыруунун жана тормоздун кошумча муунагы менен жабдылууга тийиш.

6. Велосипеддин тормозу оң абалында болуп, руль жана үн чыгаруучу сигналы болууга, алды жагынан жарыкты чагылдыргыч жана фонарь же ак түстөгү (сутканын караңгы учурунда жана көрүүгө начар болгон шартта жүрүү үчүн) фара менен, арт жагынан жарык чагылдыргыч же кызыл түстөгү фонарь менен, ал эми эки капталы – саргыч же кызыл түстөгү жарык чагылдыргыч менен жабдылууга тийиш.

7. Ат арабанын токтоп тургандагы тормоздук жабдуусу жана артка жылып кетүүгө каршы таянычы болууга, алды жагынан эки жарык чагылдыргыч же ак түстөгү фонарь (түн ичинде жана жол начар көрүлгөн шартта), арт жагынан эки жарык чагылдыргыч же кызыл түстөгү фонарь менен жабдылышы керек.

8. Транспорт каражаттарында төмөнкүдөй айырмалоочу белгилер орнотулууга тийиш:

Автопоезд – чиркегичи бар жүк ташуучу автомобилдерде жана (1,4 тонна жана андан жогорку класстагы) дөңгөлөктүү тракторлордо, ошондой эле ортосу бүктөлмө автобустар менен троллейбустарга аралыгы 150 миллиметрден 300 миллиметрге чейинки өлчөмдө кабинанын үстү жагына горизонталдуу абалда саргыч кызыл түстөгү үч фонарь;

Тикенектер – дөңгөлөгүндө тикенектери бар механикалык транспорт каражаттарынын арт жагына кара түстө “Ш” арбин жазуу менен кызыл түс менен кыймаланган бир учу жогору жакты караган ак түстөгү үч бурчтук (үч бурчтуктун жактары кеминде 200 мм, кыймалардын жазылыгы 1/10);

Балдарды ташуу – балдардын тобун ташууда автобустардын же жүк ташуучу автомобилдердин алдына жана артына карата түстөгү 1.21 жол белгисинин символу бар кызыл түстөгү кыймасы менен сары түстөгү төрт бурчтук (тараптардын узундугу кеминде 250 мм, кыйманын жазылыгы 1/10);

Дүлөй айдоочу – дүлөй жана дудук же дүлөй айдоочу башкарган механикалык транспорт каражатынын алдына жана артына бир учу ылдый жакты караган тең жактуу үч бурчтуктун бурчтары боюнча диаметри 40 мм болгон үч кара тегерекче тартылган диаметри 160 мм келген сары айлана;

Окуу транспорт каражаты – айдоого үйрөтүүдө пайдалануучу механикалык транспорт каражатынын алдына жана артына (жеңил автомобилдин чатырына эки жактуу белги орнотууга жол берилет) кара түстөгү “У” ариби жазылган (жактарынын узундугу кеминде 200 мм, кыймасынын жазылышы 1/10) кызыл түс менен кыйылган бир учу жогору жакты караган ак түстөгү тең жактуу үч бурчтук;

Ылдамдыкты чектөө – оор жана ири өлчөмдөгү жүктөрдү ташыган, ошондой эле техникалык мүнөздөмөсү боюнча транспорт каражатынын максималдуу ылдамдыгы Кыргыз Республикасынын жол кыймылынын Эрежелеринин 10.3 пункту менен аныкталган учурларда айдоочулук стажы кеминде эки жыл болгон айдоочу башкарган механикалык транспорт каражатынын арткы кузовунун сол жагынан уруксат берилген ылдамдыкты көрсөтүү менен 3.24 жол белгисинин кичирейтилген түстүү сүрөтү (белгинин диаметри кеминде 160 мм, кыймасынын жазылыгы диаметрдин 1/10);

Коркунучтуу жүк – 690 x 300 мм өлчөмүндөгү тик бурчтук, анын 400 х 300 мм өлчөмүндөгү оң бөлүгү саргыч кызыл түскө, ал эми сол бөлүгү кара түстөгү кыйма менен (жазылыгы 15 мм) кыйылган ак түскө боелгон жана жүктүн коркунучтуулугун мүнөздөгөн белгилер коюлат – ал мындай жүк ташыган транспорт каражатынын алдына жана артына тагылат;

Ири өлчөмдөгү жүк – үстүңкү бети жазылыгы 50 мм келген кызыл жана ак диагональ боюнча кезектешкен жарык чагылдырган сызыктан турган 400 х 400 мм өлчөмүндөгү калканч;

Узун транспорт каражаты – жүгү менен же жүгү жок турганда узундугу 20 метрден ашкан транспорт каражаттарынын жана эки же андан ашык чиркегич сүйрөгөн автопоезддин арткы жагына үстүңкү бети жарык чагылдырган кызыл түстөгү (жазылыгы 40 мм) кыйма менен кыйылган кеминде 1200 х 200 мм өлчөмүндөгү сары түстөгү тик бурчтук. Аталган өлчөмдөгү белгини орнотууга мүмкүн болбосо, транспорт каражатынын ок темирине симметриялуу кылып кеминде 600 х 200мм өлчөмүндөгү эки бирдей белги орнотулат.

Акырын жүрүүчү транспорт каражат – флюоресценциялуу кызыл түстөгү жана жарыкты кайра чагылдыруучу сары же кызыл түстөгү жээктүү тең жактуу үч бурчтук түрүндө (үч бурчтуктун жактарынын узундугу 350дөн 365 мм чейин, жээгинин эни 45тен 48 мм чейин) – механикалык транспорт каражаттардын артына орнотулат, алар үчүн жасаган ишканада максимум ылдамдык 30 км/сааттан ашык эмес белгиленген.

Айдоочунун каалоосу боюнча төмөнкүдөй айырмалоочу белгилер орнотулушу мүмкүн:

Врач – врач-айдоочу башкарган автомобилдин алдына жана артына ак түстөгү айлампа (диаметри 125 мм) болгон көк түстөгү (жактары 140 мм) төрт чарчы келип, ага кызыл крест (бийиктиги 90 мм, штрихтин жазылыгы 25 мм) тартылат;

Майып – I жана II топтогу майыптар башкарган же ушундай майыптарды ташыган механикалык транспорт каражаттарынын алдына жана артына жактары 150 мм келген жана кара түстөгү 7.17 жол белгисинин символу түшүрүлгөн сары түстөгү төрт чарчы орнотулат.

Жаңыдан баштаган айдоочу – бийиктиги 110 мм болгон кара түстөгү илеп белгисинин сүрөтү менен сары түстөгү чарчы түрүндө (жактары 150 мм) – стажы 2 жылдан аз болгон айдоочулар башкаруучу механикалык транспорт каражаттарынын (тракторлордон, өзү жүрүүчү машиналардан, мотоциклдерден жана мопеддерден тышкары) артында:

Таксомотор (такси) – таксомотордук ташуу уруксат берилген механикалык транспорт каражатында жана (же) механикалык транспорт каражатынын чатырында орнотулуучу таанытуу фонарында – шахмат тартибинде эки же андан көп катарда жайгаштырылган кара-ак түстөгү беш же андан ашык чарчылардан (жактары 23 ммден кем эмес) турган композиция. “Такси” жазуусун транспорт каражатынын кузовунда (кабинасында) жана (же) таанытуу фонарында мамлекеттик, расмий жана англис тилдеринде жазууга жол берилет:

9. Механикалык транспорт каражаттарын сүйрөтүүдө ийилчек байламталарды билдирүү үчүн эскертүүчү жабдуулар желекчелер же үстүңкү бети жарык чагылдыруучу жазылыгы 50 мм келген диагональ боюнча кызыл жана ак түстөгү тилкелер кезектешкен 200 х 200 мм өлчөмүндөгү калканч түрүндө жасалат.

Ийилчек байламтага кеминде 2 эскертүүчү жабдуу орнотулууга тийиш.

10. Темирден жасалган сүйрөткүч жабдуунун конструкциясы 25907-89 ГОСТунун талаптарына туура келүүгө тийиш.

11. Төмөнкүлөрдү эксплуатациялоого тыюу салынат:

• эгерде техникалык абалы жана жабдуулары бузуктуктардын тизмесинин талаптарына жана шарттарына жооп бербеген, муну менен транспорт каражаттарын (тиркемеге ылайык) пайдаланууга тыюу салынган автомобилдер, автобустар, автопоезддер, чиркегичтер, мотоциклдер, мопеддер, тракторлор ж.б. өзү жүрүүчү машиналар;
• техникалык эксплуатациялоонун тийиштүү Эрежелери боюнча жок эле дегенде бир бузуктугу болгон троллейбус жана трамвайлар;-
• жол кыймылы жөнүндө мыйзамдарга ылайык милдеттүү техникалык кароодон, автомобиль транспорту менен жүргүнчүлөрдү ташууларды уюштуруу чөйрөсүндөгү мыйзамдарга ылайык рейс алдындагы техникалык кароодон өтпөгөн, ошондой эле жол кыймылынын коопсуздугун камсыздоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган менен тийиштүү макулдашуусуз кайра жабдылган транспорт каражаттары.
• коркунучтуу жүктөрдү ташуучунун жарандык жоопкерчилигин же жүргүнчүлөрдү акы үчүн же жалдоо боюнча ташууну жүзөгө ашырууда ташуучунун жүргүнчүлөрдүн алдында жарандык жоопкерчилигин милдеттүү камсыздандыруу келишимин түзбөгөн адамдардын транспорт каражаттары;
• жол кыймылынын коопсуздугун камсыз кылуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын бөлүнүштөрүнүн уруксатысыз жалтыраган маяктар жана атайын үн чыгаруучу сигналдар менен жабдылган, жол кыймылынын коопсуздугун камсыз кылуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын бөлүнүштөрү менен макулдашпастан кузовдун каптал жагына туурасынан кеткен ак тилке сызып алган, каттоо белгилерин көрсөтүлгөн жерлерге бекитпеген, начар көрүнгөн, жасалма, агрегат жана түйүндөрүнүн номерлери же каттоо белгилери өзгөртүлгөн транспорт каражаттары.

Бажы бирлигинин “Дөңгөлөктүү транспорт каражаттарынын коопсуздугу жөнүндө” техникалык регламентинин (ББ ТР 018/2011) № 8 тиркемесинин талаптарына жооп бербеген транспорт каражаттары.

12. Транспорт каражаттарынын техникалык абалы жана эксплуатациялоо үчүн жооп берген кызмат жана башка адамдарга төмөнкүлөр тыюу салынат:

• бузуктугунан улам пайдаланууга тыюу салынган же тийиштүү уруксатысыз кайра жабдылган, же белгиленген тартипте катталбаган, же милдеттүү жана рейс алдындагы техникалык кароолордон өтпөгөн транспорт каражаттарын линияга чыгарууга;
• мас абалындагы (алкоголдук, баңги заттык же башка), реакцияны жана көңүлдү алагды кылуучу дары каражаттарынын таасири менен, кыймылдын коопсуздугун коркунуч астына койгон оорулуу же чарчаган айдоочуларды же бул категориядагы транспорт каражатын башкарууга укугу жок адамдарды транспорт каражатын башкаруу жол берүүгө;
• коркунучтуу жүктөрдү ташуучунун жарандык жоопкерчилигин же жүргүнчүлөрдү акы үчүн же жалдоо боюнча ташууну жүзөгө ашырууда ташуучунун жүргүнчүлөрдүн алдында жарандык жоопкерчилигин милдеттүү камсыздандыруу келишимин түзбөгөн адамдардын транспорт каражаттарын линияга чыгарууга;
• асфальт жана цемент-бетон төшөлгөн жолго каз тамандуу тракторлорду жана башка өзү жүрүүчү машиналарды чыгарууга.

13. Жолдун, темир жол кесилиштеринин жана башка жол курулуштарынын абалы үчүн жооп берген кызмат жана башка адамдар төмөнкүлөргө милдеттүү:

• жолду, темир жол кесилиштерин жана башка жол курулуштарын кыймыл үчүн коопсуз абалды күтүүгө;
• кыймылга тоскоолдуктарды өз убагында четтетүүгө, жол кыймылына коркунуч түзгөн жолдун айрым участкаларындагы кыймылга тыюу салууга же чектөөгө өз убагында чара көрүүгө;
• жол кыймылынын катышуучуларына тийиштүү техникалык каражаттарды, маалыматтык такталарды жана жалпыга маалымдоо каражаттарынын жардамы менен жол кыймылын уюштуруудагы чектөөлөр жана өзгөртүүлөр жөнүндө маалымдоого.

14. Жолдордо иш аткаруу үчүн жооптуу кызмат жана башка адамдар ал иштер жүргүзүлүп жаткан жерлерде кыймылдын коопсуздугун камсыз кылууга милдеттүү.

Ушул жерлер, ошондой эле жолдон сырткары алып коюуга болбой турган иштебей турган жол машиналары, курулуш материалдары, конструкциялар жана ушул сыяктуу нерселер багыт берүүчү жана коргоочу жабдуулар менен, тийиштүү жол белгилери менен, ал эми караңгы мезгилде жана көрүүгө начар болгон шартта кошумча түрдө кызыл же сары сигналдык оттор менен белгиленүүгө тийиш.

Жолдогу иш бүткөндөн кийин транспорт каражаттарынын жүргүнчүлөрдүн коопсуз жүрүшү камсыз кылынууга тийиш.

15. Колдонулуп жаткан мыйзамдарда каралган учурларда тийиштүү кызмат жана башка адамдар белгиленген тартипте төмөнкүлөрдү макулдашат:

• шаарда жана автомобиль жолдорунда жол кыймылын уюштуруунун долбоорлорун, кыймылды уюштуруунун техникалык каражаттары менен жолду жабдууну;
• жол салуунун, жол курулуштарын реконструкциялоонун жана ремонттоонун долбоорлорун;
• жолдон анча алыс эмес жерге киоскаларды, транспаранттарды, плакаттарды, жарнамалык такталарды жана жүргүнчүлөрдүн кыймылын кыйындаткан же көрүүсүн начарлаткан башка нерселерди орнотууну;
• маршруттагы транспорт каражаттарынын кыймылынын маршруту жана токтоочу жерлеринин жайгашуусу;
• жолдордо массалык, спорттук жана башка иш-чараларды өткөрүү;
• транспорт каражаттарын кайра жабдуу, аларга атайын жарык берүүчү жана үн чыгаруучу сигналдарды орнотуу, транспорт каражаттарынын кузовунун каптал жагына жантыгынан кеткен ак тилкени тартуу;
• оор жүктөрдү, коркунучтуу жана ири өлчөмдөгү жүктөрдү ташуу;
• жалпы узундугу 20 метрден ашкан автопоезддердин же эки же андан ашык чиркегичи бар автопоезддердин кыймылын;
• жол кыймылынын коопсуздугу боюнча адистерди, айдоо боюнча инструкторлорду жана айдоочуларды даярдоонун программасын;
• окуу үчүн жүрүүгө тыюу салынган жолдордун тизмесин;
• транспорт каражатынын же жүргүнчүлөрдүн кыймылына тоскоолдук түзүүчү жолдогу ар кандай иштерди жүргүзүү.

16. Сары же кызгылт-сары түстөгү жаркылдоочу маяктар төмөнкүдөй транспорт каражаттарга орнотулат:

• чоң көлөмдүү же оор салмактагы жүктөрдү, жарылгыч, тез от алуучу, радиоактивдүү жана катуу таасир этүүчү заттарды ташыгандарга, ошондой эле атайын эрежеде белгиленген учурларда, – андай ташууларды коштогон транспорт каражаттарга;
• жолдорду куруу, оңдоо же күтүү, бузулган, оң эмес транспорт каражаттарды, ошондой эле мыйзамда белгиленген учурларда башка транспорт каражаттарды жүктөө жана ташуу боюнча жумуштарды аткаруучуларга;
• жол кыймылына катышуучу, габарити Жол кыймылынын эрежелеринде белгиленген нормадан ашкандарга (2.3.4, 2.3.5-пп.).

17. Тийиштүү транспорт каражаттарды жаркылдак маяктар жана (же) атайын үн сигналдар менен жабдууга уруксаттар Кыргыз Республикасынын Ички иштер министрлиги белгилеген тартипте берилет.

18. Стандартка ылайык сыртына атайын түстүү графикалык схемалар тартылбаган транспорт каражаттар белгиленген учурларда атайын үн сигнал жана бийиктиги 230 мм ашпаган жана корпусунун негизинин диаметри 200 мм ашпаган бир жаркылдак маяк менен жабдылышы мүмкүн.

19. Бардык түстөгү жаркылдак маяктар транспорт каражаттын төбөсүнө же анын үстүнө орнотулат. Тагуунун ыкмалары транспорт каражаттын бардык жүрүү режимдеринде ишеничтүү орнотулушун камсыздоого тийиш. Мында жарык сигналдын горизонталь мейкиндиктен 360 градуста көрүнөө болушу камсыздалууга тийиш.

20. Транспорт каражаттар бардык түстөгү жаркылдак маяктар жана үн сигналдар менен жабдылганы жөнүндө маалыматтар транспорт каражаттарды каттоо документтерине киргизилүүгө тийиш.

21. Оперативдүү кызматтардын кызматкерлери үчүн оперативдик жашырындык үчүн мамлекеттик номер белгилерди пайдалануу Кыргыз Республикасынын ИИМи белгилеген тартипте ишке ашырылат.

22. Транспорт каражатына ар түрдүү жарнактарды, фотографияларды, жазууларды, ошондой эле эмблемаларды түшүрүү жол кыймылынын коопсуздугун камсыздоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган менен макулдашуу боюнча жүзөгө ашырылат.

Жалпы пайдалануудагы жолдордо пайдаланылчу транспорт каражаттарына туманга каршы экиден ашык фара, фара издегич орнотууга тыюу салынат.

Жарандык транспорт каражаттарга аскердик-байкалбас боекторду жана түстөрдү (камуфляждарды) пайдаланууга тыюу салынат.

23. Айдоочуларга атайын жарык жана үн сигналдар менен жабдылган транспорт каражатты башкарууга уруксат берүү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилечү тартипте ишке ашырылат.

24. Автожолдордо, кесилиштерде жана темир жол өткөөлдөрүндө атайын техникалык каражаттар, анын ичинде айдоочулар Жол кыймылынын эрежелерин бузганын фотого жана видеого тартуу үчүн каражаттар орнотулушу мүмкүн.

25. Айдоочу (же айдоого укугу жок адам) транспорт каражатты мас абалда башкарганы үчүн кармалганда аны текшерүү жүргүзүлөт. Текшерүү белгиленген тартипте мындай максатка арналган атайын техникалык каражаттарды колдонуу менен ишке ашырылат.

Текшерүүнүн жыйынтыгы менен протоколдун тийиштүү бөлүгү толтурулат.

Эскертүү: Бул документтин текстинде Кыргыз Республикасынын жол кыймылынын Эрежелери менен белгиленген атайын терминдер колдонулду.